Olsoksdagen

I dag er det Olsok, og 990 år sidan slaget på Stiklestad, eit slag som enda med tap og død for kong Olav Haraldson, men med siger for den kristne trua i Noreg. Me har god grunn til å markera denne dagen, og kanskje tillike feira han. Før i tida feira folk Olsok (Olavsvake) og brende bål som på St. Hans. Men no veit folk knapt kva Olsok er. Berre Stiklestadspelet og Olavsdagane i Trondheim held denne viktige delen av soga vår levande. 

Noreg si historie som stat fell forresten nøye saman med kristendomen si historie i landet. Det kan ikkje vera feil å seia at det var den kristne trua samla oss som nasjon, og som var sjølve krafta og limet i nasjonsbygginga. Me må ikkje gløyma at det var kong Olav som innførte Kristenretten i Noreg, dei første lovene som bygde på kristen tru, sed og skikk. Det skjedde i 1024 på Moster. Me som bur i Sunnhordland har sanneleg noko å vera stolte av der. 

Og Gud har tent oss godt alle desse åra, og nasjonen har vakse seg sterk. Likevel er har trua blitt sveikka. Kvifor snu ryggen til Gud no?

Dette er ein dag til omtanke. Kva vil skje med nasjonen no når færre og færre nordmenn trur på Jesus, og lovene hans ikkje lenger er styrande for landet vårt? Kan Noreg i lengda overleva noko slikt?

Kva skjedde på Stiklestad? Olavs hær av leigesoldatar og "lause fuglar" tørna saman med ein veldig bondehær leia av hovdingen på garden Egg i Trøndelag, Kalv Arneson. Dei som stod Kalv nærast  var Tore Hund frå Trondenes og Hårek frå Tjøtta. Alle desse tre hadde noko uteståande med kong Olav som dei ville hemna, og dei sikta seg inn på kongen i kampen og bidrog til hans fall.

Bak bondehæren stod kong Knut den mektige. Han var konge både over Danmark og England. Han meinte at Noreg var arvelandet hans, og hadde difor alliert seg med storbøndene som stod Olav i mot. Det var han som hadde væpna dei og skodd dei til kamp, og det gjekk som det måtte gå:  Olav vart drepen.

Olavs død såg ut som eit fatalt nederlag, men denne hendinga kom til å gjera det slik at kristendomen kom til å vinna ein stor siger i landet vårt, og Olav vart Noregs evige konge. Korleis kunne det gå til?

Jo nærare Olav kom sin siste dag, jo djupare vart trua og den kristne forståinga hans. Det å truga folk til å tru på Jesus slutta han heilt med, og i staden samtalte han med folk og satsa på overtyding i staden for tvang. Arnljot Gjelline, ein ovstor mann som hadde slutta seg til Olavs hær, trudde i utgangspunktet på andre enn seg sjølv. Men Olav gjorde eit slikt inntrykk på han at han sa: "No vil eg tru på deg, konge!" Kongen svara då: "Skal du tru på meg, må du tru på Jesus Kristus, den allmektige skaparen, han som eg trur på." Det syntest Arnljot var rimeleg, og så vart han døypt.

Det skjedde mange mirakler rundt kong Olav, både etter at han var død, men også medan han levde. Mellom anna er det fleire vitnemål om personar som vart lækte då han bad for dei.

Ein gong, etter at Olav hadde funne det lurast å flykta til Russland, vart han t.d. utfordra til å be for ein gut som hadde ein halssvulst som truga med å ta livet av han. Guten fekk ikkje mat i seg. I Snorre si store Olavforteljing les me at Olav saumfar svulsten med handa si. Så la han nokre brødsmular i ein kross og bad guten om å ta dei inn i munnen og prøva å svelgja. Guten gjorde som kongen sa, og i same stunda skrumpa svulsten inn og vart borte.

Etter at kongen var død, vart liket hans plassert i eit uthus på ein gard. Ein blind likrøvar fann kongen der, og då han dreiv på med sitt, fekk han kongen sitt blod på nevane, og då han måtte gni seg i augo, fekk han synet sitt attende. 

Dei kloke i vår tid stemplar dette som ei legende. Og det kan det vera, men det kan også vera sant. Me som trur på Jesus og hans nådegåver, har ingen problemer med slike forteljingar. Olav var på denne tida ein mann som søkte Gud med stort alvor. Han gjekk kvar dag til messe, og bad ofte, og sjølv  om kongen hadde store lyter, stilte han seg til Guds disposisjon, og Gud brukte han. 

Etter ei tid på flukt frå kong Knut og jarlane hans, kom kong Olav attende til Noreg for å ta makta attende. Då han nærma seg Stiklestad der slaget kom til å stå, fekk han eit syn. Han såg alle plassar i Noreg der han hadde vore tidlegare. Så utvida synet seg til dei plassane utanfor Noreg han hadde vore før han til slutt fekk også fekk sjå alle dei plassane i verda der han ikkje hadde vore. 

Kongen undra seg over dette synet. Kva kunne det bety? Han visste ikkje. Men i lys av historia finn eg grunn til å tru at Olav på tampen av livet sitt fekk sjå inn i Guds planar for Noreg. Dette landet skulle bringa Kristus og hans evangelium til nasjonane. I mange år var Noreg det landet i verda som i høve til folketalet sende flest misjonærar til framande land og kulturar, og sjølv om dette ikkje er slik lenger no, er det enno mange nordmenn og kvinner som reiser for å tenna Guds lys der heidenskapet sitt mørker enno kviler tungt over folkeslaga. 

Om Olav er død, så lever Jesus, og me som trur på han i dag, gjer det fordi dette landet ein gong vart kristna av ein konge som trass i mange feil og misoppfatningar, elska Jesus og prøvde å følgja han så godt han kunne. 

Me må hugsa på at kyrkja i verda aldri har vore så langt nede åndeleg og moralsk som rundt det første tusenårsskifte. Forfallet i kyrkja var enormt, og svik, mord og hor høyrde til dagens orden blant pavar og prelatar, og elles også. Dersom Middelalderen nokon gong var mørk, så var det då. 

I denne mørke tida er det så at Gud løftar opp ein mann og tenner eit lys i eit lite land langt mot nord, eit lys som nordmenn seinare har bore med seg ut til verda. I dag opplever me at lyset frå Kristus kjem attende til oss. Talet på utlendingar som driv misjon i Noreg er aukande, og det skal me vera glade for. Gud har ikkje gløymt Noreg. 

Fødd i feil kropp?

Nokre meinar dei er fødde i feil kropp. Ein mann seier han føler seg som ei kvinne og vise versa. Er det mogeleg?
Nei, det er ikkje mogeleg.
For det første: Ingen mann veit korleis ei kvinne føler korleis det er å vera kvinne. Så når han seier at han føler seg som ei kvinne, veit han ikkje kva han snakkar om. Han kan ikkje vita det, for han har aldri vore ei kvinne, og kjem aldri til å bli det. Han kan nok oppføra seg som ei kvinne meir eller mindre, men det er noko heilt anna.
På same måten er det med ei kvinne som seier ho føler seg som ein mann. Saka er: mannen si sjølvoppleving vil alltid vera utilgjengeleg for henne.

For det andre. Ingen kan vera fødd i feil kropp fordi kroppane våre er oss.
Ingen menneske, bortsett frå Jesus Kristus, har eksistert før det fekk kroppen sin.
Ingen eksisterer uavhengig av kroppen. Kroppen er ikkje noko som vår evige sjel har flytta inn i eller noko slikt. Kroppen min er rett og slett meg, og min personlegdom eksisterte ikkje før eg var unnfanga i mors liv, for min del som ein liten gut.

Tanken om å vera fødd i feil kropp minnar mest om hinduisme. Hinduane trur på sjelevandring, at sjela er evig og flyttar seg frå kropp til kropp. Difor er eg vel helst tilbøyeleg til å tru at det er her desse nye førestellingane om å vera fødd i feil kropp stammar frå.

Kristen einskap og misjon

I Filipparbrevet 1,27 les me noko interessant: "Så gjeld det berre at de lever eit liv som er Kristi evangelium verdig. Om eg sjølv kjem og ser dykk, eller om eg er borte, så lat meg få høyra at de står saman i éi ånd, kjempar med eitt sinn for trua på evangeliet."

Dette verset må me forstå slik: Me som kristne lever eit liv som er Kristi evangelium verdig er når me står saman i èi ånd og kjempar med eitt sinn for trua på evangeliet.

Skal me ta dette ordet på alvor, og det må me jo gjera, må alle kristne på innafor eit naturleg geografisk område, t.d. ein by (som Filippi), i èi ånd, nemleg i Kristi Ande, og med eitt sinn, dvs. Kristi sinn, koma saman for i fellesskap å evangelisera byen eller kommunen sin. 

Dette er ein kamp, skriv apostelen. Det er ein kamp å etablera og halda ved like ein slik einskap rett og slett fordi einskap er naturstridig for oss. Vår syndige natur dreg oss i retning av fraksjonering, sjølvgodhet og gruppestolthet. Og så er det ein kamp fordi evangelisering og misjon handlar om å utfordra mørkets fyrste, og han har ikkje til hensikt å gje frå seg nokon som helst som han har i fangenskap utan kamp. 

Men når me står saman, er me så mykje sterkare enn når me balar på kvar med vårt. Einskapen er Guds veg. Fraksjonering er djevelens veg, og hans veg sveikkar oss kraftig, og det er også hensikten. 

Einskap betyr ikkje naudsynleg at alle kristne tilhøyrer same kyrkjesamfunnet, men det er ei erkjenning av at alle tilhøyrer den same kyrkja og står i den same kampen. Det må koma synleg til uttrykk på eit vis om det skal ha noko meining, og det å gå saman om å evangelisera menneska i lokalsamfunnet, er det mest nærliggjande uttrykket einskapen kan få, ikkje minst fordi Bibelen syner oss denne vegen. Og lever me i samsvar med det, blir me sterke fordi me då går med Gud, og han er sterk. 

Til mann og kvinne skapte han dei

Me som trur på Bibelens Gud, følgjer Bibelens ord, og det står i Bibelens første kapittel at då Gud skapte menneske, skapte  han dei til mann og kvinne.  Og han velsigna dei og sa: "ver fruktbare, og bli mange." Gud skapte altså to kjønn som er nøye tilpassa kvarandre med tanke på reproduksjon og formeiring. Det å få og fostra barn er frå Guds side seksualiteten sin primære hensikt. Difor skal sex kun føregå mellom ei kvinne og ein mann som har gjeve seg til kvarandre med tanke på å grunnleggja og byggja ein heim saman. 

I Bibelens andre kapittel står det: "Difor skal mannen forlata far sin og mor si og halda seg til kona si, og dei to skal vera eitt kjøt." Eitt kjøt handlar om å leva seksuelt saman. Det er ei sak for ein mann og ei kvinne som byggjer ein ny heim i lag lausrive frå barndomsheimane. 

Denne kjønnspolariteten i Bibelen har også ei åndeleg side, den gjenspeglar Guds vesen. Menneske er som mann og kvinne skapte i Guds bilete, i hans likning, og mannen reflekterer krafta og autoriteten i Gud, det maskuline, kvinna det milde, vakre og miskunnsame, det feminine. Mannen byggjer eit hus. Kvinna skaper ein heim. Mannen er far. Kvinna er mor. Slik var dette tenkt frå Skaparen si side.

Lenge var ekteskapet ein heilag institusjon mellom èin mann og èi kvinne, og kjernefamilien var samfunnet sin grunncelle. Dette har stått så sterkt i den vesterlandske kultur at det vart nedfelt i FN si menneskerettsfråsegn artikkel 16 der det blir slått fast at alle vaksne menn og kvinner har rett til å gifta seg (underforstått med kvarandre) og stifta familiar, og at familien er den naturlege og grunnleggjande eininga i samfunnet som har krav på staten og samfunnet sitt vern. 

Når det i vår tid vert framsett som ein menneskerett for likekjønna å gifta seg med kvarandre, har dette ingen støtte i Menneskerettsfråsegna. Det er ein oppdikta menneskerett. 

Likekjønna sex er synd. Synd er eit omgrep som betyr "å bomma på eit mål". Likekjønna sex kan aldri føra til reproduksjon, og difor bommar dei som praktiserer dette på Guds primære mål med seksualiteten. Gud har av den grunn lagt ned forbod mot dette. 

Kva då med dei som kjenner tiltrekning mot ein person av sitt eige kjønn? Han/ho må be og søkja styrke hos Gud for å kunna å leva rett og reint etter hans bod, og den styrken vil Gud gje. 

Men ein homofil er ikkje åleine om å måtta be slik. Alle må me be Gud om styrke til å leva rett, for dei syndige lystene våre er alltid i strid med Guds bod og vilje anten det er på det økonomiske, sosiale eller seksuelle området. Egoismen forfører oss, og me vert lett freista til å snakka stygt om folk, berika oss gjennom bedrageri eller simpelt tjuveri, utøva vald eller ha sex med eit menneske som ikkje tilhøyrer oss. Alle må me be Gud om hjelp og styrke til å velja det rette og gode og vraka det vonde, og Gud hjelper den som ber. 

 

           

Siv Jensen på ville vegar

Siv Jensen sto fram i Dagsrevyen å går og sa at samfunnet bør straffeforfølgja alle som reddar flyktningar som driv rundt på Middelhavet i eit forsøk på å koma seg til Europa. Bakgrunnen for dette vitlause utspelet var at Ocean Viking omsider hadde fått koma inn til Italia med ei gruppe  flyktningar dei hadde plukka opp frå det store havet.

Det var vanskeleg å tru det eg høyrde. Ein ting er at FrP har fått gjennom å straffa folk som skjuler flyktningar som har fått avslag på asylsøknadane sine, eller folk som gjev løna arbeid til framande utan arbeidsløyve.  Det er ille nok at dei har fått gjennom ei slik lov. Men når ho vil straffa folk som bergar liv på havet, har ho gått over ei grense som ho ikkje burde ha kryssa. Å berga folk i havsnaud har alltid vore ei plikt for alle sjøfarande. Det er rett og slett straffbart å ikkje hjelpa folk i naud om ein har høve til det. Og slik er det uansett kva som er grunnen til at situasjonen har oppstått

Ein representant for "Legar utan grenser" ombord på Ocean Viking uttalte seg slik: Dersom me skal straffeforfølgast for å berga folk, er det ein dødsdom over dei som prøver å kryssa havet.

I forgårs vart ein erfaren seglbåtførar berga i Skagerak av Redningsselskapet. Det var liten storm og 5 meter høge bølgjer då storseglet rivna og båtføraren falt og skada seg. Kvifor var han der når alle ansvarlege instansar hadde sagt at det var uforsvarleg å dra ut på havet under rådande tilhøve? Kvifor skal samfunnet bruka pengar og ressursar på å berga folk som har plassert seg sjølv i ein slik situasjon?

Men slik tenkjer me rett og slett ikkje i dette samfunnet. Heldigvis. Me grip inn og bergar folk som treng hjelp. Og slik må det vera i framtida også.

Under andre verdskrigen innførte tyskarane lover som gjorde det straffbart for folk å skjula jødar. Me bør ikkje i vår tid ein gong koma i nærleiken av å laga lover som liknar på dette.

I det heile er det ein uting å straffa folk som gjer godt mot andre. Det er eit skikkeleg blindspor. Me skulle ha meir enn nok med å straffa folk som gjer vondt mot andre. Men politiet har i mange høve ikkje kapasitet til ein gong å fanga og bringa for retten brotsmenn som dei veit namnet på. Og så skal det brukast ressursar på å etterforska folk som gjer godt mot andre. Fullstendig meiningslaust.

Alle menneske er like mykje verd, om dei kjem frå Afrika, Asia eller Europa. Om dei er svarte eller kvite. Det må me ha lært denne våren. Også Siv Jensen skulle ha lært det.

Bibelen lærer oss å elska nesten vår som oss sjølve. Dette er det mest berekraftige som er sagt her i verda. Frå Guds side er det også ei gyldig lov og eit vurderingsgrunnlag den dagen han skal døma alle menneske.  

Me bur i eit land med ein lang og rik kristen tradisjon. I denne tradisjonen er det å syna miskunn mot folk i naud fundamental. Men kalde vindar bles over jorda no, og det er tid for oss å snu og venda attende til Gud for å varma både oss sjølve og samfunnet vårt opp i hans lys.

LHBTQ+-personar, barna i Moria og andre sårbare grupper

Innvandringa til Noreg er no i praksis innskrenka til 3000 kvoteflyktningar i året. Regjeringa seier at det er mange. Men sett i høve til behovet er det forsvinnande få. Men nok om det. No har i alle fall Regjeringa bestemt at innafor dei 3000, skal LHBTQ+ personar ha prioritet framfor andre. Grunnen er at desse personane er i ein sårbar situasjon.

Det er grunn til å vera glad for at Regjeringa bryr seg om sårbare menneske på flukt. Men eg trur nok at barn og unge i den overfylte Morialeiren i Hellas er meir sårbare enn vaksne innafor LHBTQ+-gruppa. Barn og unge bør prioriterast, og Noreg må handla raskt for med tanke på den humanitære katastrofen som trugar desse i Morialeiren. Så mange av dei kan bli frårøva heile barndomen sin, og det må for all del ikkje skje.

Ei anna svak gruppe blant flyktningane er dei kristne som sit i leirar der muslimar er i fleirtal. Dei kristne blir i stor grad utsette for ekskludering og diskriminering, ja ikkje sjeldan regelrett forfølging, og når det kjem naudhjelp fram til leirane, stiller dei kristne bakerst i køen. Det er realiteten på bakken.

Personar som har konvertert til kristendomen frå islam blir sjeldan trudd av norske styresmakter. Dei vert skulda for å lyga om trua si. No må Regjeringa ha bestemt at folk som gjev opp at dei er lesbiske, homoseksuelle, biseksuelle, transseksuelle osv. skal bli trudd på sitt ord, for korleis har ein tenkt å sjekka om det er sant det dei seier? Og då er spørsmålet:  Kvifor skal dei bli trudd og ikkje dei kristne? Det synest diskriminerande på meg i alle fall. Eller kanskje me no går inn i ei tid då det også blir lettare for dei kristne å bli trudd? Det kunne vera til å håpa.

Nullvisjon for sjølvmord

Regjeringa har lansert ein nullvisjon for sjølvmord i Noreg. Det er ein god visjon. I 2018 var det i følgje Nasjonalt senter for selvmordsforskning og - forebygging (NSSF), 674 menneske som valde å avslutta liva sine på denne måten, 472 menn og 202 kvinner, det høgaste talet sidan perioden 1988-1991.

Kvifor skjer dette? Dei grunnane som vert anførte som viktigast er: Psykisk liding, somatisk sjukdom, sosioøkonomiske vanskar, tung rusproblematikk,  traumatiske hendingar som valdtekter eller store tapsopplevingar.

Det seier seg sjølv at berre å redusera talet på sjølvmord er ei enorm utfordring, men det er bra at dette no får fokus retta mot seg. Mangt kan heilt sikkert gjerast både for den enkelte av oss, i familiane våre, i nærmiljøet der me bur, på jobben og i storsamfunnet. Samfunnet vårt er blitt kaldare, blir det sagt, og det kan vera noko i det. Men uansett kan me alltid gjera mykje for å få opp varmen nokre hakk. Det å syna kvarandre omtanke og omsorg i kvardagen er ein verdi som knapt kan overvurderast i denne samanhengen.

Men også det å våga å snakka om tinga. Ein gong for mange år sidan hadde eg ein elev som sa at eg hadde berga livet hans ved å våga å snakka om sjølvmord i klasserommet.

Det hender me menneske påfører kvarandre så tunge belastningar at det ikkje blir til å leva med.
Skal regjeringa nå visjonen sin må dei våga å snakka om slike ting. Det er tungt når ekteskap går i oppløysing og heimar vert splitta. Eitt av tiltaka mot sjølvmord må vera å oppmuntra og hjelpa ektepar å halda saman i tider då buttar skikkeleg imot. Det trur eg vil førebyggja.

Det er ein faktor som eg ikkje har funne sikre data om, og det er kor mange flyktningar som tek livet sitt i Noreg. I 2017 var problemet syntest problemet vera så pass stort at NSSF gjekk saman med forskarar frå det Karolinska instituttet i Sverige for å finna meir ut om korleis dette ser ut i Noreg og Sverige. I alle fall er sjølvmord i denne gruppa eit stort problem, og alle risikofaktorane som er nemnde tidlegare i artikkelen er overrepresenterte i denne gruppa.

Resultatet av denne forskninga føreligg enno ikkje så langt eg kan sjå, men for den norske Regjeringa si side er det to tiltak som kan setjast inn alt no som føre-var tiltak. For det første må alle som kjem til Noreg få norskopplæring frå dag èin. Det styrker integreringa og gjer alt mykje enklare både for flyktningane og samfunnet den dagen dei eventuelt får opphald. Å la folk sitja på mottak i årevis utan norksopplæring er umenneskeleg og dumt. Det å læra flyktingar språket vårt heilt sikkert sjølvmordsførebyggjande fordi det aukar integgreingsfarten.

Det andre som må skje er at asylpolitikken må mjukast betydeleg opp. Den norske strengheten er brutal. Jo færre som får avslag, jo mindre sjanse er det forat me påfører enkeltmenneske bører og traumer som er så store at dei vel å ta liva sine fordi dei har fått framtida si knust.

Og her er det dei som har lansert nullvisjonen som sit med heile løysinga. Det er grunn til å ønskja Regjeringa lukke til med arbeidet.